Οικογενειακό Δίκαιο
Το οικογενειακό δίκαιο αποτελεί ένα μεγάλο τμήμα του Αστικού δικαίου και περιλαμβάνει μια ευρεία ομάδα υποθέσεων που χρήζουν δικαστικής ρύθμισης. Αυτός ο κλάδος του αστικού δικαίου ρυθμίζει τις οικογενειακές σχέσεις, δηλαδή, τις σχέσεις που δημιουργούνται με τη σύναψη του γάμου ή του συμφώνου συμβίωσης, με τη γέννηση ή την υιοθεσία ενός παιδιού. Η αρμονική λειτουργία των ανωτέρω σχέσεων αποτελεί δέουσας σημασίας για την εύρυθμη λειτουργία ολόκληρης της κοινωνίας, καθώς η ορθή ανατροφή ενός παιδιού σε ψυχικά υγιείς οικογένειες, παίζει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του ενήλικου ατόμου και στον τρόπο συμπεριφοράς του στην οργανωμένη κοινωνία.
Η εξέλιξη του δικαίου στα οικογενειακcά ζητήματα τα τελευταία χρόνια χαρακτηρίζεται από καινοτομίες και προοδευτικότητα. Ιδιαίτερα σημαντικός κρίθηκε ο Ν. 4356/2015 που εισήγαγε τη δυνατότητα σύναψης του συμφώνου συμβίωσης για τα πρόσωπα που επιθυμούν το σχηματισμό οικογένειας χωρίς τη σύναψη θρησκευτικού ή πολιτικού γάμου. Γενικότερα, όμως, η εξέλιξη του δικαίου στα οικογενειακά ζητήματα έχει αναδείξει την αρχή της ισότητας των φύλων και έχει προάγει ως βασικό στόχο το συμφέρον του παιδιού.
Ως οικογενειακές σχέσεις νοούνται οι σχέσεις που διαμορφώνονται και αναπτύσσονται στο πλαίσιο της οικογένειας. Πρόκειται δηλαδή για τις σχέσεις μεταξύ των συζύγων, καθώς και για τις σχέσεις μεταξύ γονέων και τέκνων. Ορισμένοι, ωστόσο, κανόνες του Οικογενειακού δικαίου προϋποθέτουν ευρύτερη έννοια της οικογένειας. Αυτό συμβαίνει με τις διατάξεις που αναφέρονται στη διατροφή, την επιτροπεία ή τη δικαστική συμπαράσταση. Στο πεδίο του οικογενειακού δικαίου εντάσσονται και οι αιτήσεις λύσεως γάμου είτε συναινετικά είτε με αντιδικία. Η συναινετική λύση του γάμου έχει καταστεί ευκολότερη και ταχύτερη με την πρόβλεψη της νέας διαδικασίας ενώπιον του συμβολαιογράφου με την υποχρεωτική παρουσία δικηγόρου και για τις δύο πλευρές. Η έκδοση συναινετικού διαζυγίου είναι επίσης ταχύτατη και έχει το χαμηλότερο κόστος, ενώ ταυτόχρονα ρυθμίζονται πολλές άλλες εκκρεμότητες (επιμέλεια, διατροφή, επικοινωνία, περιουσία, οικογενειακή στέγη.
Ακόμα μια σημαντική ρύθμιση που επιδιώκεται μέσω της δικαστικής οδού σε περιπτώσεις διακοπής της έγγαμης συμβίωσης, διαζυγίου ή ακύρωσης του γάμου, είναι η γονική μέριμνα και η επιμέλεια του τέκνου. Σύμφωνα με το άρθρο 1510 του Αστικού κώδικα , η μέριμνα για το ανήλικο τέκνο είναι καθήκον και δικαίωμα των γονέων (Γονική μέριμνα), οι οποίοι την ασκούν από κοινού. Η γονική μέριμνα περιλαμβάνει την επιμέλεια του προσώπου, τη διοίκηση της περιουσίας και την εκπροσώπηση του τέκνου σε κάθε υπόθεση ή δικαιοπραξία ή δίκη, που αφορούν το πρόσωπο ή την περιουσία του. Σε περίπτωση όπου η Γονική μέριμνα παύει λόγω θανάτου, κήρυξης σε Αφάνεια ή έκπτωσης του ενός γονέα, η γονική μέριμνα ανήκει αποκλειστικά στον άλλο. Αν ο ένας από τους γονείς αδυνατεί να ασκήσει τη γονική μέριμνα για πραγματικούς λόγους ή γιατί είναι ανίκανος ή περιορισμένα ικανός για δικαιοπραξία, την ασκεί μόνος ο άλλος γονέας. Η επιμέλεια όμως του προσώπου του τέκνου ασκείται και από τον ανήλικο γονέα.
Ενώ σύμφωνα με το άρθρο 1518 του Αστικού κώδικα, η επιμέλεια του προσώπου του τέκνου περιλαμβάνει ιδίως την ανατροφή, την επίβλεψη, τη μόρφωση και την εκπαίδευσή του, καθώς και τον προσδιορισμό του τόπου της διαμονής του. Με το νέο άρθρο 1519, το οποίο είχε καταργηθεί με το άρθρο 25 του ν. 2447/1996 διευρύνεται σημαντικά ο κύκλος των πράξεων για τις οποίες οι γονείς οφείλουν να αποφασίζουν από κοινού, ανεξάρτητα από το εάν ο γονέας ασκεί μόνος του (κατόπιν προφανώς δικαστικής απόφασης κατά το άρθρο 1513 ΑΚ παρ. 2, 3) την επιμέλεια. Πρόκειται για πράξεις που δεν επαναλαμβάνονται και επηρεάζουν αποφασιστικά το μέλλον του τέκνου, όπως το είδος της εκπαίδευσης που θα λάβει, την προετοιμασία για πρωταθλητισμό κλπ. Για τις πράξεις αυτές, απαιτείται απόφαση και των δύο γονέων, σε περίπτωση δε διαφωνίας θα εφαρμοστεί το άρθρο 1512 ΑΚ. Η ως άνω ρύθμιση ισχύει πρόσθετα προς τις αποφάσεις μια την ονοματοδοσία και τον καθορισμό του Θρησκεύματος του τέκνου για τις οποίες απαιτείται κοινή απόφαση των γονέων, επειδή κατά τη νομολογία ανήκουν στον πυρήνα της γονικής μέριμνας. Με την παρ. 2 διευκρινίζεται ότι, μολονότι ο προσδιορισμός της κατοικίας του ανηλίκου ανήκει στον γονέα που ασκεί την επιμέλεια, η μεταβολή του τόπου διαμονής που επηρεάζει ουσιωδώς το δικαίωμα επικοινωνίας του άλλου γονέα, μπορεί να γίνει μετά από σύμφωνη γνώμη του γονέα που έχει το δικαίωμα επικοινωνίας ή μετά από δικαστική απόφαση.
